Çiçek türleri / Açelya, Akasya, Ateş Dikeni, Sümbül, Leylak, Lavanta, Begonya, Siklamen, Fesleğen, Küpe, Fulya, Gaillardia, Karanfil, Kana, Kardelen, Kasımpatı

Açelya Çiçeği

Açelya yada açalya (lat.azalea; yun.adzeleos,kuru’ dan). Değişik renklerdedir ve
bol çiçekli olmasından dolayı çok beğenilen bir çiçek türüdür. Açalya (açelya)
küçük orman gülü olarak da bilinir.(Bil.a. Rhododendron indicum; fundagiller
familyası.)
Açelya Çiçek Yetiştirme
Kamelya gibi bakılır, ancak toprağı yalnız funda toprağıdır. Güneşten hoşlanmaz,
toprağı sevmez, salonlarda pencere kenarına konmalıdır. Çiçekleri döküldükten
sonra fidanları açıkça, gölgeli bir yerde bulundurmalı ve akşamları yapraklarına
su serpilmelidir. Açelyaların her yıl çiçek açması için yazın iyi bakılması
gerekir. Yapraklarının hastalanmaması için üzerine hafif tertipli bordu bulamacı
serpilmelidir.
Saksı harcı olarak çürümüş bitkilerden meydana gelen yakıt, yer kömürü (turba) denilen toprak karışımı
kullanılabilir. Yazın ise özel bir bakım isterler. Dikkatsiz bir bakım sonunda
toprak kuruması yüzünden organizmanın yeni gelişen tomurcukları, filizleri
kuruyarak ölebilirler. Açelya çiçeklenme mevsiminden sonra toprağı ve atmosferi
nemli tutmak için hergün serpme yöntemiyle sulama yapılmalıdır. Haziran ayında
dışarı, fakat gölge yerlere konularak çok sıcak günlerde bol su ile
ıslatılmalıdır. Ekim ayında tomurcuklar gelişir ve dokular sertleşir. Bir tek bu
ayda kesinlikle içeriye alınmalıdır. Açelya çiçekler Aralık ayında meydana
gelirler ve eğer bitki sağlıklı ise ve sıcak bir yerde bulunuyorsa, bir çok
yıllar bozulmadan saklanabilir. Daha geniş saksılara alındıklarında büyümeyi
kolaylaştırmak için her ilkbahar sıvı gübre verilmelidir.


Akasya Çiçeği

Genellikle hep yeşil yapraklı ve dikenli ağaç yada ağaççık (Bil.a.acacia;
baklagiller familyası). Başta Avustralya olmak üzere (300 tür) sıcak ılıman ve
yarı tropikal bölgelerde kendiliğinden yetişen 600 türü içerir.
İstanbul akasyası, batılıların gülibrişim (albizzia) adlı süs ağacına verdikleri
addır. Savan akasyası; Parkinsonia aculeata nın yaygın adıdır. Yalancı akasya
ise (Robinia pseudoacacia), salkım ağacının halk arasında bilenen bir adıdır.
Çok değişik biçimleri bulunan akasyanın çiçekleri genellikle sarı, bazen beyaz
yada kırmızı renkte, başak yada toparlak baş biçimindedir; erkek organlar çok
sayıda ve çıkıntılıdır. Meyve baklamsıdır. Yapraklar, kimisinde tüysü bileşik,
kimisinde, özellikle Avustralya’ da yetişen türlerin çoğunda yeşil lam halinde
yaprak sapı biçimindedir; bu da onlarda terlemeyi önemli ölçüde azaltır. Acacia
heterophylla türündeyse bu özelliklerin tümünün bir arada görülür. Birçok akasya
türü (en başta A.decurrens, A.dealbat, A.baileyana, A.longifolia) bahçelerde süs
bitkisi olarak yetiştirilir.
‘Kadıhindi’ denen bir madde, Çin’ de ve Birmanya’ da A.catechu’ nun odununun
suda kaynatılmasıyla hazırlanır. Kadıhindi deri sepelemesinde, kumaş boyamada ve
tıpta kullanılır. Akasyanın bazı türleri ise, özellikle A.arabica ve A.senegal,
hücre erimesiyle oluşan ve halk arasında ‘arap z***ı’ adıyla anılan bir z***
verir. Tanen bakımından zengin olan akasya kabukları dericilikte kullanılır.
Akasyanın Afrika’ nın Sahel ve Sudan-Sahel bölgelerinde yetişen bazı türlerinin
(A.albida ve A.seyal) yaprakları ve badıçları geviş getiren hayvanlarca yenir.
İki akasya türünde (A.sphaerocephala ve A.fistula) karınca toplulukları barınır.


Ateş Dikeni Çiçeği

Ateş dikeni gülgiller (rosaceae) familyasının Pyracantha cinsinden, genellikle
dikenli ve yaprak dökmeyen çalılara verilen ortak addır. Anayurdu Avrupa’ nın
güneydoğusu ve Asya’ dır. Ateş dikenleri gösterişli meyveleri nedeniyle süs
bitkisi olarak yetiştirilir, ayrıca çit olarak da kullanılır. Kısa yaprak
sapları üstünde küçük, oval yaprakları, küçük ve beyaz çiçeklerin oluşturduğu
salkımları ve kış ortalarına değin dalında kalan, turuncu ile kırmızı arasında
değişen renklerde meyveleri vardır.
Avrupa’ da yetişen ve boyu 4,5 m’ ye ulaşabilen Pyracantha coccinea’ nın süs
bitkisi olarak değerlendirilen bir çok çeşidi geliştirilmiştir. Çin’ de yetişen
P.atalantioides ile P.fortuneana da hemen hemen aynı boydadır ve her ikisinin de
kırmızı meyveleri salkımlar halinde öbeklenmiştir. Anayurdu Tayvan olan
P.koidzumii’ nin sık dalları, kırmızı mor sürgünleri ve turuncu-kırmızı renkli
meyveleri vardır. Himalayalar’ da yetişen P.crenulata, 6 m’ ye ulaşan boyuyla
küçük bir ağaçtır.


Bambu Çiçeği

Bambular iki yüzden fazla türe ayrılır. Bazı bilim adamları bunu beş yüze kadar
çıkarırlar. Bambulardan çoğu Asya’ da, büyük bir kısmı ise Amerika’ da, bazıları
Afrika’da, deniz yüzeyinde 3.000 m ( Himalaya ), hatta 5.000 m ( Andlar )
yüksekliğe kadar yetişir. Bambunun, içi boş ve düğüm düğüm bölmeli bir gövdesi,
düğümlere bağlı sürekli yada süreksiz bir yaprak kını ve başaklardan oluşan az
çok dallı salkım biçiminde çiçekleri vardır. En büyük bambu türü ( Cava’ da
yetişen Gigantocloa maxima ) 45 m boy yapar. Hemen hemen bütün bambular, Güney
Avrupa iklimine uyum gösterir. Bugün bambular tropikal kuşakta yer alan
ülkelerin hemen hepsinde yetiştirilmektedir. Çin kçkenli olan saz bambu,
Cezayir’ de yetiştirilir. Bambular kök parçalarıyla yetiştirilip çoğaltılır.
Bambuların hafif fakat esnek ve dayanıklı olan gövdeleri ( sapları ), gemi direği ve yapı gereci olarak
kullanılır. ( Çin ve Japonya’ da bazı köylerde evlerin tümü bambu odunuyla
yapılmıştır.) bambu gövdeleri enine kesilerek, bunlardan vazolar, kutular,
trampetler yapılır. Körpe filizleri sebze olarak yenilir. Bazı bambu türleri çok
nitelikli kağıt hamuru verebilir.
XVII. yy.’ da, Avrupa’ ya ithal edilen bambu gövdelerinden az çok işlenerek evlerde, teraslarda ve
bahçelerde kullanılabilen hafif mobilyalar yapıldı.
Türkiye’ de XIX: yy.’ ın ikinci yarısında, saray bahçelerinde yetiştirilmeye başlayan bambulardan bir
grup bugün Beylerbeyi Sarayı’ nın bahçesindedir. Akdeniz ve Ege Bölgelerinde de bambu yetiştirilebilir.


Begonya Çiçeği

Beş cinsi içeren begonyagiller familyasının en önemli cinsi ( 600 tür ) olan
begonya, Güney Amerika ve Güney Asya’ nın tropikal bölgelerinde kendiliğinden
yetişir. Begonyalar bakışımsız yapraklı bireşeyli çiçekli küçük çalılar yada
etli otsu bitkilerdir. Bahçecilikte üç tip begonya vardır: İpliksi köklü ve
küçük çiçekli begonyalar ( Birezilya kökenli begonia semperflorens bunlardan
biridir va Avrupa’ ya XIX. yy.da girmiştir.); Avrupa’ yad ha geç girmiş olan ve
çok büyük çiçekli çok güzel bir çok melez begonya çeşitlerinin türetilmesine
yarayan yumru köklü begonyalar : son olarak hem Asya hem Amerika kökenli,
rengarenk süslü büyük yapraklı, kök saplı begonyalar. Ülkemizde, her üç begonya
da, bahçelerde yetiştirilir ve salonlarda süs bitkisi olarak kullanılır.


Bonsai Çiçeği

Bonsai çiçeği bonsay olarak da bilinir. Anlamı Japonca da ‘ bon’ saksı ‘ sai ’
ağaç kelimelerinin birleşmesinden oluşur. Köklerinin kısaltılması, dal ve
sürgünlerinin bağlanması ve biçimlendirilmesi sureti ile saksıda yetiştirilen
bodur ağaç çeşididir. Bonsai çiçeği Japonya da ‘ saikei’ denilen yayla peyzajı
sanatının doğmasına neden olmuştur.


Fesleğen Çiçeği

Ballıbabagillerden, saksı da yetiştirilen güzel kokulu bir ottur. İlmi adı
Ocimum’dur. Cüce fesleğen, kırlarda yetişen pembe, kırmızı veya eflatun çiçekli,
kokulu bir bitkidir. Fesleğen yeşil yapraklı kokulu bir bitkidir. Yaprakları
kekik gibi bahar ve koku verici olarak kullanılır. Kokusundan dolayı haşereler
fazla yaklaşamaz. Yapraklarına dokunulduğunda koku verir. Yara iyileştirici ve
sinir yatıştırıcı suların bileşimine girer.


Fulya Çiçeği

Fulya çiçeğinin yaprakları hasır sazının yapraklarını andıran bazı nergis
türlerine benzeyen özelliktedir. Fulya çiçekleri iki türe ayrılır. Narcissus
jonquilla denilen tür küçük fulya türüdür. Narcissus odorus ve narcissus
pseudonarcissus ise büyük fulya türüdür. Fulya çiçekleri ilk baharda çok
gelişmiş, oldukça büyük sarı çiçekleri ile kırları süsler, bahçelerde de süs
bitkisi olarak yetiştirilir.


Gaillardia Çiçeği

Gaillardia bileşikgiller (asteraceae) familyasından Kuzey Amerika’ ya özgü olan
bir bitki cinsidir. Yazın çiçeklenen bazı türleri, özellikle G.aristata ve
Gulchella bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Bu bitkilerde çoğunun, tabanda toplanmış yada gövde boyunca almaşık olarak
dizilmiş tüylü yaprakları vardır. İri çiçek başları, ortadaki koyu mor renkli
tüpsü çiçekler ile bunları çevreleyen sarı, turuncu yada beyaz dilsi çiçeklerden
oluşur.


Gardenya Çiçeği

Gardenya çiçeği ismini İskoçyalı botanikçi Garden’ in adından almıştır. Eski
dünyanın tropikal ve yarı tropikal bölgelerinde yetişen ve kokulu beyaz çiçekler
açan ağaç türündendir. Gardenia ( gardenya ) jasminoides çok gösterişli bir
bitkidir. Gardenyanın 60 kadar türü vardır. Bu türler kök boyasıgiller
familyasından oluşur.


Gecesefası Çiçeği

Gecesefası (Mirabilis Jalapa) akşamsefası olarak da bilinir. Gecesefasıgiller
familyasından çok yıllık otsu bir süs bitkisidir. Amerika’nın tropik
bölgelerinden dünyanın birçok yerine dağılmış olan gecesefası çabuk gelişen ve 1
m’ye kadar boylanabilen bir bitkidir. Kısa saplı oval yaprakları, eklem yerleri
şişkin bir özellik gösteren gövdeleri, beyaz, sarı, pembe ve kırmızı
renklerdedir. Bazen de çizgili yada benekli çiçekleri vardır. Gecesefası
çiçeğinin en önemli özelliği çiçeklerinin günbatımıyla açılıp, sabahları
kapanmasıdır. Bu nedenle çiçeğe gecesefası yada akşamsefası denmiştir.
Gecesefası kalıtım deneylerinde kullanılan önemli bir bitkidir.


Gelincik Çiçeği

Gelincik çiçeği 20-90 cm yükseklikte, bir veya iki yıllık otsu bir bitkidir.
Yaprakları parçalı, çiçekleri kırmızı, taç yapraklarının dip kısmı siyah lekeli
yada lekesizdir. Gelincik çiçeklerinin meyvesi tüysüz ve fıçı biçiminde, çok
tohumlu bir kapsüldür. Anadolu da oldukça yaygın olan gelincik, genellikle yol
kenarlarında ve ekin tarlalarında bol miktarda yetişmektedir.
Türkiye de 16 kadar papaver türü yetişir ve bu türlerin hepsinin çiçekleri halk
arasında gelincik çiçeği olarak adlandırılır.
Gelinciğin çiçeği yatıştırıcı, öksürük kesici, göğüs yumuşatıcı ve hafif uyutucu
etkilere sahiptir. Ayrıca kurutulmuş gelincik meyvesi toz haline getirildikten
sonra balla karıştırılıp öksürük kesici olarak kullanılır.


Gerbera Çiçeği

Gerbera çiçeği Asya ve Afrika’ nın sıcak bölgelerinde yetişen uzun ömürlü otsu
bir bitkidir. Gerbera çiçekleri kömeci yıldız biçimdedir ve yapraksız bir çiçek
sapı üzerinde bulunur. Kök dibinden çıkan yaprakların kenarları dişli ve üzeri
tüylüdür. Gerberanın çeşitli melezleri özellikle kesme çiçek elde etmek amacı
ile bahçelerde yetiştirilir. Gerbera çiçekleri bileşikgiller familyasındandır.


Glayöl Çiçeği

Glayör çiçeği yassı soğanlı, kılıç gibi yassı ve sivri yapraklı, güzel çiçekli,
çok uzun ömürlü otsu bitki çeşitlerindendir. Yukarı kısmında çiçeklerinin yer
aldığı sapının yüksekliği 1.50 m civarındadır. Çiçekler, sapın üstünde bir yanda
dizili öbekler halinde bulunur, huni yada boru biçiminde olan çiçek çevresi
bakışımlıdır. Glayör çiçeklerinin meyvesi üç bölmeli bir kapsüldür. Glayör
çiçekleri süsengiller familyasındandır. Glayörün bazı türleri Gladiolus
communis, gladiolus segetum, gladiolus italicumdur. Avrupa ve Türkiye de
bahçelerde yetiştirilen ve genellikle çiçekçilerde satılan büyük çiçekli
glayöller Afrika nın yarı tropikal yörelerinde yetişen türlerin özellikle
papağan glayölünün melezleştirilmesiyle XIX. yy.da elde edilmeye başlanmıştır.


Gloksinya Çiçeği

Gloksinya (gloxinia), Gesneriaceae familyasından 20 kadar otsu bitki türünden
oluşan bir tür saksı bitkisidir. En çok tanınmış türü olan Gloksinya
Speciosa’dır. Anayurdu Brezilya olan gloksinyaların genellikle mor, kırmızı yada
eflatun renkli kadifemsi çan biçiminde çiçekleri vardır. Yapraklarının toprağa
değdiği yerden yeni bitkiler verirler. Çelikleme yöntemiyle de çoğalırlar. Sıcak
yerlerden hoşlanırlar, bakımı özen isteyen bir çiçek türüdür.


Gül Çiçeği

Gül sarılgan, dik yada sürüngen saplı, genellikle tüylü yada dikenli bir
ağaççıktır. Yapraklar almaşık dizilidir; bazı türlerinde kışın dökülmez.
Çiçekleri dalların ucunda tek başına yada demetler halinde bulur ve beşli
tiptedir. Meyve yapraklar kavanoz biçiminde etli bir çiçeklik oluşturur. Kuzey
yarıkürenin ılıman ve yarı tropikal yörelerinde 100 kadar gül türü
bulunmaktadır.
Türkiye’ de 25 kadar yabani gül türü vardır. Bunların en önemlisi kuşburnu
denilen yaban gülüdür (Rose canina ). Bahçe çeşitleri bundan türeyip önceleri
Avrupa ve Anadolu’ da kendi kendine yetişen türlerden ( Isparta gülü, Frenk
gülü, misk gülü ) ve son 150 yıldır Uzakdoğu melezlerinden ( tırmanıcı melez
güller, çay melezleri, çok çiçekli güller, polyanta ve pernetiana melezleri )
elde edilmiştir. Türkiye’ de süs bitkisi olarak başlıca şu gül türleri ve
melezleri yetiştirilmektedir: Beyaz gül (R.alba), Isparta gülü yada yağ gülü
(R.damascena), Frenk gülü (R.gallica), misk gülü (R.maschata), sadberk gülü
(R.centifolia), R.banksiana, R.wichurajana, vb.
Bahçe gülleri görünüşlerine ve boylarına göre bodur güller, baston güller,
çardak güller, ponpon çardak güller, polyanta güller gibi çeşitler ayrılır ve
genellikle o çeşidi yaratan kişinin yada o çeşidin adandığı kişinin adıyla
anılır.
Türkiye’de ekonomik anlamda gül yetiştiriciliği XIX. yy. sonlarına doğru başlamıştı.Bu dönemde, Bulgaristan
göçmenlerinin getirdiği yağ gülleri fidanları ile Isparta’da gül bahçeleri
kurulmuş, bölgenin toprak yapısı ve iklim koşullarını gül tarımına elverişli
olması da gülcülüğün bölgede kısa sürede yayılmasını sağlamıştır. 1910’lu
yıllarda, Bulgaristan’da gül üretiminde görülen gerileme Isparta’da üretilen gül
yağı ve gül suyu ürünlerinin Avrupa pazarlarına girmesini kolaylaştırmıştır.
Ancak, Balkan savaşı, Birinci Dünya savaşı ve Kurtuluş savaşı gibi art arda
çıkan savaşlar nedeniyle dışsatım olanakları tümüyle ortadan kalkınca,
Türkiye’de gül tarımı da önemli ölçüde gerilemiştir. Cumhuriyet döneminde,
Isparta’da gül bahçeleri yeniden kurularak gül tarımı canlandırılmıştır.
Türkiye’de gül bahçelerinin %90’ı Isparta’da, %10’a yakını Afyonkarahisar’da,
çok küçük bir bölümü de Aydın’da bulunmaktadır.
Gül türlerinden birçoğunun çiçek ve meyvelerinin tedavi edici etkileri vardır. Okka gülünden (Rosa
centifolia) anestezik etkisi nedeniyle kolir olarak kullanılan damıtık gül suyu
hazırlanmasında yararlanılır. Kurutulmuş taç yaprakları, laksatif
özelliklerinden dolay, kompoze saparna şurubunun bileşimine girer. Kırmızı gül
yada kırmızı Frenk gülünün (R.gallica)taç yaprakları, içerdikleri tanen miktarı
nedeniyle peklik verici ve toniktir. Isparta gülü (R.damascena) ile misk gülünün
(R.moschata) taçyaprakları, petrol eterinin sıcakta etkisiyle elde edilen ve
‘konkret’ olarak da adlandırılan bir esans verilir. Bu esans gül serasının
bileşimine girer. Yabani gülün (R.canina) meyvesi (kuşburnu) C vitamini
bakımından zengin olup peklik verici ve askarislere karşı kurt düşürücü olarak
kullanılır.


Kaktüs Çiçeği

Kaktüs ve frenkinciri gibi dikenli ve etli bitkiler kaktüsgiller
familyasındandır. Kimi botanikçilere göre 20, kimilerine göre 100 kadar cinsi
bulunmaktadır. Sıcak ve tropikal bölgelerde özellikle Amerika da yetişir.
Kaktüslerin bir çok türü meraklı ve usta bahçıvanlarca yetiştirilir. Minyatür iç
bahçelerde yada geniş alanlarda büyük bitki halinde kullanılır. Kaktüs
bitkisinin bazı türlerinin geceleyin çiçek açması çok ilginçtir. Kaktüslerin
çoğunluğu kuraklığa uyarlamış çöl bitkileridir. Kaktüslerde fotosentez,
gündüzleri suyun buharlaşmasını engelleyen özgül bir biçimde gerçekleşir. Yeşil,
yalın yada dallı olan saplar özgün biçimler alır : silindirimsi, yumurtamsı,
boylamasına az yada çok tümsek kaburgalı, yassı parçalar halinde eklemli,
kurdelemsi olur. Çok kalın bir kütiküla ile kaplı olan kaktüsler helmece zengin
parankima dokularında önemli ölçüde su biriktirir. Çoğunlukla yaprak yoktur, ama
bu türlerin çoğunda, bir yastık üzerinde topluca bir arada yada sapların açı
yaptıkları yerlerde sıra halinde, yıldız biçiminde dizili çok sayıda diken
vardır. Kaktüsün bazı cinsleri bolca uzun beyaz tüylerle kaplıdır; bu durum
onlara kül rengi bir görünüm verir. Ormanlarda yetişen öteki kaktüs türleri
epifit sarmaşık görünümünü alır. Pereskia gibi bazı kaktüsler ise düpedüz yassı
yapraklı, normal görünüşlü ağaçlar halindedir. Genellikle çok çabuk dökülen
çiçekler sapsız, tek başına, büyük, erdişi ve düzenlidir. Bunların alt kısımları
birbiriyle kaynaşarak boru biçimin almış taç yarağımsı bir çok parçadan oluşur.
Yumurtalık alt durumludur ve en çok üç meyve yapraktan oluşur. Meyve üzümsüdür;
içinde bir öze gömülü (frenkinciri) pek çok çekirdek bulunur. Frenkinciri yeni
girdiği Akdeniz havzasında oldukça yaygındır.


Kalanchoe Çiçeği

Kalanchoe karşıt yapraklı, talkım halinde sarı yada kırmızı çiçekli çok tohum
içeren kapsül meyveli otsu yada çalımsı bir bitkidir. Çiçek tacı borumsu biçimde
ve taç yaprakları dörtlü yada beşli tiptedir. Kalanchoe çiçeği Güney Afrika ve
Madagaskar kökenlidir. Kalanchoe d***oruğugiller familyasındandır.


Kamelya Çiçeği

Kamelya Asya kökenli, sert ve hep yeşil yapraklı ağaççık yada çalı türünde bir
bitkinin çiçeğidir. Kamelyanın iri beyaz çiçekleri vardır. Pembe, kırmızı
çiçekli olan kamelyalarda vardır. Kamelyanın çiçekleri burgu yapraklarının
çanakyaprağı, çanakyapraklarının taçyaprağa dönüşmesiyle katmerlenir. Dayanıklı
olmakla birlikte kardan korunması gereken bu bitkiler asit topraktan hoşlanır.
Kamelyalar bol su isteyen bitkilerdendir. En fazla 1, 1.5 metreye kadar uzarlar.
Kimi yabani türlerden özellikle C.japonica dan bir çok çeşidi ve kültivarı elde
edilmiştir. C.chinensis, thea sinensisle eş anlamlıdır ve kurutulan
yapraklarından çay elde edilir. Melez kamelya ve asil kamelya an çok bilinen
türleridir.


Kana Çiçeği

Kana çiçeği Amerika ve Asya’ nın sıcak bölgelerinde yetişen kök saplı otsu bir
bitkidir ve pek çok çeşidi vardır. Küçük çiçekliler ve orkide çiçekliler
(İtalyan kana çiçeği) diye başlıca iki gruba ayrılır. İlmi adı Cana’ dır.
Scit*****les takımından kana çiçeğigiller familyasının örnek tipidir.


Karanfil Çiçeği

Karanfiller (bahçe karafilleri) karşılıklı, ensiz, sivri yapraklı, düğüm düğüm
ince saplı otsu bitkilerdir. Dalcıkların ucunda tek tek yada topluca bulunan
çiçekleri beyaz, pembe yada kırmızı renklidir. Her çiçek bir çanakçık oluşturan
dört burgu yaprakçığıyla belirgindir. Bahçe karanfili en ünlüsüdür. Bu
karanfilin katmerli, yarı katmerli, alacalı ve hoş kokulu pek çok çeşidi vardır.
Çok yıllık bir bitki olan bu karanfil türü kesme çiçek elde etmek için özellikle
seralarda yetiştirilir ve çelikle üremesi sağlanır. Bahçe çeşitleri genellikle
fideyle çoğaltılır ve iki yıllık yada çok yıllık bitkiler gibi yetiştirilir. Kır
karanfili (dianthus plumarius) çim gibi sık biten, çok zarif küçük çiçekli ve
ince saçaklı taç yapraklıdır. İki yıllık yada yıllık olan Çin karanfili (diantus
sinensis) çok değişik çiçekli bir bitkidir. İki yıllık yada çok yıllık bir
karanfil türü olan kıllı karanfil yada hüsnü Yusuf olarak da bilinen (diantus
barbatus) sap ucunda şemsiye biçimde toplu küçük çiçekler açan bir türdür.
Karanfil çiçekleri balgam söktürücü ve öksürük kesici olarak infusyon yada şurup
halinde kullanılır. Karanfiller çoğunlukla kuzey yarı kürenin ılıman
bölgelerinde, özellikle Akdeniz havzasında yetişen bitkilerdir. 80 kadar cinsi
2000 den fazla türü vardır.


Kardelen Çiçeği

Kardelen çiçeği kuzey ve Doğu Anadolu’ da yetişen ve ilkbaharda beyaz renkli
sarkık çan biçimde çiçekler açan soğanlı bir bitki türüdür. Kardelenin Anadolu’
da bir kaç türü yetişir bunlardan bazıları galanthus nivalis, glanthus elwesii,
galantus latifolius’dur. Bu bitkinin otsu kısmı kalp kuvvetlendirici, midevi ve
adet söktürücü etki gösterir. Yumrusundan yapılan lapa çıbanları olgunlaştırmaya
yarar. Yumrularından elde edilen galantamin son yıllarda kas uyarıcı olarak
özellikle çocuk felci hastalığında kullanılmaya başlamıştır. Kardelen soğanı süs
bitkisi olarak yurtdışına satılmaktadır ve Türkiye’nin ihraç ettiği çiçek
soğanlarının başında gelir.


Kasımpatı Çiçeği

Kasımpatı iri katmerli çiçekleri olan bir süs bitkisidir. Kasımpatı çiçeğine
“Krizantem” de denir. Son bahardan kışa kadar çiçek açar. Çiçekleri türlü
renklerde olur, büyüklükleri görünüşleri de cinsine göre değişir. Küçük
kasımpatı çiçekleri çok güzel birer düğmeye benzer. Büyüklükleri toparlak
görünüşlü çok gösterişlidir. Bileşikgillerden olan kasımpatı çelikten
yetiştirilebilir. Bunun için nisanda alınacak çelikler önce saksıya dikilir, kök
salmaya başladıktan sonra iyi gübrelenmiş kumlu bir toprağa aktarılır. Kasımpatı
çiçeği sık sık su ister. Bitki büyüdükçe yeni sürgünlerin ucu koparılmalıdır. Bu
bitkinin daha gür büyümesini, dal budak salmasını sağlar.


Küpe Çiçeği

Küpe gibi sarkık çiçekleri olan bir süs bitkisidir. Nemli, gölgelik yerlerde
yetişir. Anayurdu Meksika’nın yüksek dağları, Güney Amerika ile Yeni Zelanda
adasıdır. Çoğu küpe çiçeği kırmızı, pembe, mor ve beyaz çiçek açar. Avrupalılar
küpe çiçeğini ilk olarak Güney Amerika İspanyol sömürgesi Yeni Grenada’da
görmüşler, önce İngiltere’ye sonra da 1830’a doğru Fransa‘ya getirmişlerdir.
Çiçek kısa zamanda yayılmış parklarda, bahçelerde, evlerde yetiştirilmeye
başlanmıştır. Küpe çiçeği gölgelik ve rüzgarsız yerleri sever, çiçekleri uzunca
bir zaman dökülmeden kalır. 50 kadar çeşidi vardır. Küpeçiçeğigiller
familyasındandır.


Lale Çiçeği

Lale türlü renklerde güzel çiçekler veren bir süs bitkisidir. Anavatanı Batı
Asya olan lale, ilk olarak Türkiye’de süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Bu
arada bir hayli geliştirilmiştir. Çiçek ilk defa XVI. yy’da yurdumuzdan
Avrupa’ya götürülmüştür. Lale çiçeğinin adı da Avrupa dillerinde, biçimi sarığı
andırdığı için ‘tülbent’ sözünden geçmiş laleye ‘tulibe’ denilmiştir. Yurdumuzda
en çok XVII. yy’da lale yetiştirme işine büyük önem verilmiştir. En güzel
laleler İstanbul Saraylarının başlıca süsü haline gelmiştir. O zaman çiçek
meraklılarının en büyük gayesi görülmemiş renklerde yeni laleler yetiştirmekti.
Her lale cinsinin bir adı olup bugüne kadar gelen kaynaklara göre 500’den çok lale çeşidine ad
verilmiştir. Lalenin böylesine geniş bir yayılış alanı bulması süsleme
sanatlarında, mimarlıkta motif olarak kullanılmasını da sağlamıştır. Çeşme,
camii ve türbelerde birçok lale motifleri kullanılmaktadır. Birçok süsleme
eserlerinde lale motifleri işlenmiştir. Lale zambakgillerdendir. Yaprakları uzun
mızraksıdır. Sapının üstünde bir tek çiçek bulunur. Çiçekler çok çeşitli
renklerde olduğu gibi alacalı da olabilir. Lale soğandan yetişir, ilkbaharda
çiçek açar. Lale soğanları sonbaharda dikilmelidir. Toprak oldukça kumlu gübreli
olmalıdır. Ancak usta çiçekçiler tohumdan lale yetiştirebilir. Tohumdan çıkan
bitkiler 3-6 yıl arası çiçek vermezler. Sonbaharda dikilen lale soğanlarından
yeni bitki çıktıktan sonra soğanlar çürür yerine yeni soğanlar meydana gelir.
Kışın lale soğanları soğuktan kaçarak toprağın derinliklerine çekilirler. Her
soğandan bir tek lale çıkar. Laleler katmerli yada yalın kat olur. Çiçek
gündüzün güneş ışığının etkisiyle iyice açılır, akşamları yeniden toparlanır.


Lavanta Çiçeği

Lavanta kokulu bir süs bitkisidir. Akdeniz ülkelerinde yabani olarak yetişir.
Boyunun uzunluğu 1 m civarındadır. Ballıbabagiller familyasındandır. Çiçekleri
mavi ya da mor olur. Çok güzel kokulu olan bu çiçeklerin esansından lavanta
kokusu yapılır. Lavanta adı Latince yıkamak anlamına gelen ‘lavo’ sözünden
gelmiştir. Eski Romalılar banyo sularına lavanta bitkisinin yapraklarını,
çiçeklerini koydukları için bitki bu ad ile anılmıştır. Kurutulmuş lavanta
çiçekleri bir torba içinde çamaşırların arasına konur. Böylece güzel kokularının
çamaşırlara sinmesi de sağlanabilir.


Leylak Çiçeği

Leylak Dünya’nın birçok yerinde yetişen bir süs bitkisidir. Zeytingiller
familyasındandır. Çiçekleri salkım biçimdedir. Bu güzel kokulu çiçekler mor,
beyaz, maviye çalan pembe renklerde olur. Ağacın boyu 6 m bulabilir. Leylak az
bir bakımla hemen her yerde yetişebilir. Ana yurdu Doğu Avrupa ve Asya’dır.
Avrupa’dan Kuzey Amerika’ya geçmiştir. Leylak ağacı tohumdan yetiştirildiği gibi
daldırma ile de yetiştirilebilir. Leylak ilk baharda çiçek açar. Serada
yetiştirilirse kışında çiçek alınabilir. Bazı çeşitlerinin çiçekleri
katmerlidir. “Âdi leylak ağacı” ve “Doğu leylak ağacı” olmak üzere başlıca iki
çeşidi vardır.


Lilyum Çiçeği

Lilyum zambakgiller familyasındandır. Soğanlı bir bitkidir. Zambakgiller
familyasında genellikle kırmızı, sarı gibi renklere rastlanırken lilyum beyaz
renkli bir çiçektir. Bununla birlikte güzelliğin değişmez bir özellik olduğu
zambakgiller ailesinde çiçekleri en çok tanınan bazı armalarda amblem olarak
kullanılan ve saflığın simgesi olan lilyuma beyaz zambakta denmektedir.
Günümüzde çoğunlukla yetiştirilip üretimi yapılan ve lilyum regale olarak
adlandırılan bir başka lilyum çeşidi de Asya kökenlidir. Lilyum regalenin çiçeği
daha uzun ömürlüdür ve mavimsi beyaz renklidir.
Türk dilinde Lilyum; Güven anlamına gelmektedir. Güven sorunu yaşadığınız
eşinize Lilyum çiçeği hediye ederek mesaj verebilirsiniz.


Manolya Çiçeği

Limon çiçeği kokusunda iri beyaz çiçekli bir süs ağacıdır. İri parlak yeşil
yaprakları vardır. Kuzey Amerika’ nın güneydoğu bölgeleriyle Güney Asya’ da tabi
olarak yetişir. Çok makbul bir süs ağacı olduğundan parklarda bahçelerde
yetiştirilir. Bir çok çeşitleri vardır. Kışın yapraklarını dökmeyen Amerika’ da
yetişen bir manolya cinsinin yüksekliği 30 m ye erişir. Bizdeki manolyaların
boyu ortalama 5 m kadardır. Bazı çeşitleri erguvana yada kırmızıya yakın renkte
çiçekler açar. Manolya nazik bir bitkidir. Çiçeği koklanınca sararır. Fidanı da
ilk yıllarda oldukça büyük bir özen ister. Büyük saksılarda yetiştirilen
fidanlar sonradan kökleri zedelenmeden toprağı ile birlikte başka yere dikilir.
Manolyalar 6-9 yıllıkken çiçek vermeye başlar. Kökleri yayvan toprağın yüzüne
yakın olduğu için bellerken zedelememeye dikkat edilmelidir. Dökülen yaprakları
dibindeki toprağa karışıp çürürse ağaç için iyi bir gübre olur.
Manolyagiller bitkiler aleminin ayrı taç yapraklı ikiçeneklilerinin bir bitki
familyasıdır. Manolya yıldız, anason gibi bitkiler bu familyadandır.


Menekşe Çiçeği

Kırlık yerlerde kendiliğinden biten ayrıca bahçelerde yetiştirilen otsu bir
bitkidir. Gayet hoş kokan mor çiçekler açar. Bundan dolayı aynı zamanda ‘hercai
(alaca) menekşe’ den ayırt etmek için mor menekşe ‘kır menekşesi’ denir. Yürek
biçimi, şeker külahlı gibi kıvrık yaprakları vardır. Uzun bitkiler arasında
yaşarsa sapı bitkinin güneş görebilmesi için uzun olur. Menekşenin sapından uzun
dallar çıkar. Bu dallar toprağa sürünerek uzarlar. Toprağa dokunan boğum
yerlerinden küçük kökler salıverirler. Böylece uzun zaman ana bitkiden
ilgilerini kesmeyen yeni yeni bir çok bitkiler meydana gelmiş olur.
Hercai menekşe menekşegillerin başka bir çeşididir. Kız menekşesinden daha
iridir. Taç yaprakları renk renktir. Bundan dolayı ‘alaca menekşe’ de denir.
Kırlarda tarlalarda hercai menekşenin bir çok yabani çeşitleri yetişmektedir.
Bahçelerde yetişen hercai çeşitleri bunlarda türetilmektedir.
Menekşegiller bitkiler aleminde ikiçeneklilerin bir familyasıdır. Bu familyada
kır menekşesi ‘yabani menekşe’ hercai menekşe, tüylü menekşe gibi menekşe
çeşitleri altın kökü gibi bitkiler bulunur.


Mum Çiçeği

Asclepiadaceae olarak ta bilinen mum çiçeği ipekotugillerdendir ve 280 den fazla
cinsi ve 2000 kadar tropik, otsu yada çalımsı tırmanıcı bitki türünü içeren bir
familyadır. Bu familyadaki bitkilerden çoğunun sütümsü bir özsuyu, bileşik beş
taçyaprağı, badıç biçiminde meyveleri ve genellikle tüylü tohumları vardır.
Kılıfların içinde saklanan bu ipek tüylü tohumlar, rüzgarın etkisiyle
kılıflarından çıkar ve uzaklara taşınır. Her çiçeğin erkek ve dişi bölümleri tek
bir yapı içinde birleşmiştir. Çiçek tozları (polenler), dişi organın
tepeciğindeki dokulardan oluşan bir çubukla çiftler halinde bağlanan ve polinyum
adı verilen demetlerde toplanmıştır. Polinyumun parçaları çiçeğe gelen
böceklerin üzerine yapışır ve buradan başka çiçeklere taşınır. Bazı türlerde
üretkenlik düşüktür ve çok çiçekli bitkiler genellikle az sayıda meyve verir.
Asclepias syriaca ve A.curassavica türleri süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Kuzey Amerika’ da yetişen A.tuburosa’ nın parlak turuncu çiçekleri vardır.
Mumsu, beyaz çiçekleri nedeniyle mum çiçeği adı verilen Hoya carnosa çoğunlukla
saksı çiçeği olarak evlerde yetiştirilir. Bu familyanın Hoodia ve leşçiçeği
(stapelia) gibi etli bitkileri, tozlaşmayı sağlayacak olan sinekleri çeken pis
bir koku yayar. Asya kökenli tırmanıcı bir bitki olan Dischidia rafflesiana’ nın
yağmur suyunu depolayan, ibrik biçiminde yaprakları vardır; suyu, ibriğin içine
uzanan kökleriyle emer. Karıncalar bazen bu ibriklerin dibini delerek
kuruttuktan sonra, bitkisel artıklarla doldurup yavrularını büyütmek için yuva
olarak kullanırlar.


Nergis Çiçeği Nergiz Çiçeği

Alımlı ve hoş kokulu çiçekleri nedeniyle birçok ülkede süs bitkisi olarak
yetiştirilen nergislerin, başta Avrupa olmak üzere, kuzey ılıman kuşakta
kendiliğinden yetişen 40 kadar türü vardır. Nergisgiller familyasının Narcissus
cinsini oluşturan bu bitkilerin adı Yunan mitolojisindeki Narkissos’un adından
gelir. Mitolojiye göre sudaki görüntüsüne aşık olup ona kavuşmak için ölümü
seçen güzeller güzeli Narkissos’un öldüğü yerden nergisler bitmiştir. Nergis
soğanı zehirli bir süs bitkisidir. Çok eski zamandan beri süs için yetiştirilen
ve baharda ilk çiçek açan bitkiler arasındadır. Çiçeği çıplak bir sapın üzerinde
biraz eğik durur. Nergslerin rüzgarlı havalarda nazlı nazlı sallanan eğri
boyunlu çiçekleri hafifçe yassılaşmıştır. Çiçekler içi boş ve uzun bir sapın
ucunda tek tek yada çoğunlukla ikiden başlayarak altı taneye kadar bir arada
açar. Her bir çiçek ortadaki çanak yada boru biçimli yapıyı çevreleyen altı
taçyapraktan oluşur. Nergisin birçok türü ve melezleri vardır. Yabani nergis
veya çayır nergisi ormanlarda pek çoktur. Toprağın hemen yüzeyinden çıkarak bir
arada öbekler oluşturan ince uzun, sivri uçlu ve yassı yaprakları vardır.
Ortalama 50 cm boyundaki bu yaprakların bazı türlerde 1 metreye kadar uzadığı da
olur. Nergis çiçekleri arıların yardımıyla tozlaşır.
Bahçecilikte nergisler soğandan üretilerek çoğaltılır. Bir nergis soğanı bitki
solduktan sonra sökülmeyip toprakta bırakılacak olursa gelecek yıl yeniden çiçek
ve yaprak verir. Bugün kesme çiçek yada bahçe çiçeği olarak yetiştirilen
nergislerin melezleme yoluyla üretilmiş 1000’den fazla çeşidi vardır.


Nilüfer Çiçeği

İkiçenekli bitkilerin çok meyveyapraklılar grubu olan nilüfergiller ailesi su
bitkisidir.
Bu ailede yaprak sapları uzun, kök sapları yatay durumlu olan su bitkileri
bulunur. Yaprak ayası tam kenarlı yada taban kısmında yarılmıştır ve su üzerinde
yüzer. Uçtaki tek olarak bulunan çiçekler de su üzerinde bulunur. Çiçek
yapısında, dışta birkaç çanak yaprağı, en içtekileri biraz erkekorgan biçimine
dönüşmüş çok sayıda taç yaprağı, esas erkekorganlar ve yumurtalıklar bulunur.
Nilüfergiller bir çok cinsi kapsar. Nymphaea cinsinden nilüferler arasında, Batı
Avrupa’ ya özgü tek tür olan beyaz nilüfer yada aksu gülü (Nymphaea alba) ile
mavi nilüfer, Mısırlıların Mısır lotusu (bir nilüfer çeşidi) ve doğu Hintlilerin
kırmızı nilüferi bulunur. Tüm Avrupa’ da çok rastlanan sarı nilüfer (Nuphar
luteum) Nuphar cinsine aittir. Hindistan nelumbosu yada pembe lotus (Nelumbo
nucifera) beyaz taçyaprakları ve anason kokusuyla en güzel çiçeklerden biridir.
Bununla birlikte, boyu 30 sm’ ye ulaşan bu çiçek, ailenin en büyük bitkisi
değildir. Gerçektende Victoria’ nın yapraklarının boyu 1 m’ yi aşar. Kalkık
kenarları ve su üzerinde yüzebilmesi sayesinde, onlarca kilo ağırlığı batmadan
kaldırabilir.
Simgesel bitkiler olan nilüferler aynı zamanda yaralı da olabilirler. Mavi
nilüferin ve özellikle Mısır lotusunun kökleri nişasta bakımından zengindir ve
besleyici özelliği nedeniyle Mısır’ da hala besin olarak tüketilmektedir.
Yenebilen tohumları da bir çeşit darı gibi kullanılmaktadır. Kökleri nişasta
bakımından zengin olamayan beyaz nilüfer ancak önemli kıtlık durumlarında işe
yara. Uzun süre sinirleri yatıştırıcı olarak kullanılmış, daha sonralarıysa bir
uyarıcı olarak değerlendirilmiştir. Günümüzdeyse hiçbir özel etkisi olmadığı
ortaya çıkmıştır.


Orkide Çiçeği

Orkide bir çenekli bitkilerin salepgiller (Orchidaceae) ailesinden olan
bitkilere verilen addır.
Orkideler günümüzde, güllerin ve lalelerin yerini alan ‘lüks çiçekler’ olarak
kabul edilirler. Bu çiçeklerin görkemli taç bölümleri e değerli kesimleridir.
Dayanıksız ve yalnızca sıcak seralarda yetiştirilebilir egzotik kökenli bitki
olmaları değerlerini daha da arttırır. Bununla birlikte, orkideler ovalık
bölgelerden dağlara kadar her yerde yetişirler. Avrupa’ da yetişen türleri
çoğunlukla çok güzeldir, ama çok seyrek olarak büyük çiçeklidirler. Orkideler,
bitkibilimcileri güzellikleriyle değil, çok fazla evrim geçirmiş düzeyleriyle
ilgilendirirler. Kuşkusuz, orkideler, yumurtalıkları alt durumlu olan, örnek
olarak süsen bitkisinin alınabileceği zambakgillerden (Liliaceae) çıkmışlardır.
Bununla birlikte, son derece değişmiş olan çiçekleri düzgün değil, ama yukarıdan
aşağıya yada sağdan sola uzanmış olarak ‘bir bakışımlı’ dırlar ve taç
yapraklarından biri (labellum = dudak) öbürlerinden çok farklı hale gelmiştir.
Aynı zamanda, çiçekteki eşeysel öğeler kuvvetli bir evrimin etkisinde
kalmışlardır. Çiçekte yalnızca iki (yada bir tek) erkekorgan kalmıştır.
Erkekorganların hepsi dişiorganın boyuncuk bölümüyle kaynaşarak çiçeğin
ortasında çok iyi görülen bir çeşit sütun oluştururlar. Bu değişiklikler
çiçekler tarafından özellikle kendine çekilen böceklerle yapılan tozlaşmaya
bağlıdır. Çiçektozu yığınları dişiorganın yüzeyi altına yerleşirler, buda
çiçeğin kendi kendini döllemesini genellikle olanaksız hale getirir. Ama
labellum üstüne konan böcek, bitkinin geliştirdiği yapışkan yüzeyler sayesinde,
bu çiçektozu yığınlarının bitkinin başı üstünde toplanmasını sağlar. Böceğin
başka bir çiçeğe konmasıyla çiçektozları dişiorganın tepecik bölümünün yüzeyine
değerler ve böylece çapraz tozlaşmayı yani bitkilerin birbirini döllemesini
sağlar.
Orkidelerin bir başka dikkate değer özelliği, embriyoların gelişmesidir.
Yumurtacıklar, ancak tozlaşmadan sonra gelişirler. Bu durumda çiçek
bozulduğundan bahçecilikte açılmış durumdaki çiçekleri uzun süre saklamak için
erkekorganlar kesilerek dölleme engellenir. Döllenmeden sonra, çok az
farklılaşma gösteren, çok dayanıksız olan ve uzun süre çimlenme yeteneği
olmadığı kabul edilen bir embriyo gelişir. Bu yüzyılın başında Noél Bernard
embriyonun, çimlenmesi için özel bir mantarla kaplanması gerektiğini ortaya
koydu. Daha sonra, embriyolar, mantar olmaksızın çimlendirilebildiler. Ama bunun
için mantarın besleyici etkisini kanıtlayan, şeker bakımından zenginleştirilmiş
bir ortam kullanıldı. Bu buluşlar, niteliklerini korumak üzere yaşatkan üremeyle
elde edilen melezlerin çoğaltılabilmesine olanak sağladı. Yeni bitki doku
kültürü yöntemleri daha geniş olanakların kullanılabileceğini düşündürmektedir.
Orkidelerin yumruları çoğunlukla besin olarak kullanılır. Ama bu oranda yalnızca
vanilyanın (Vanilla planifolia) bir değeri vardır; meyvesi mayalandırma
yapıldıktan sonra kullanılır. Amerika kökenli olan vanilya bütün sıcak ülkelerde
yetiştirilir. Tozlaşmayı sağlayan böceğin yokluğu, tozlaşmanın elle yapılmasını
zorunlu hale getirir. Çünkü bitkinin olgunlaşması için döllenme zorunludur.


Ortanca Çiçeği

Pek çok türü bulunan ve süs bitkisi olarak her yerde yetiştirilebilen ağaçsı bir
bitkidir. İlim adı hydrengea ‘ dır. Ortanca çiçeği taşkırangiller
familyasındandır. Ortanca Japonya’da çok eski zamandan beri yetiştirilir. Avrupa
ve Türkiye iklimine de dayanıklıdır. Killi, hafif ve kireçsiz toprakları,
gölgeli duvar diplerini severler. Bazı çeşitleri özel ilaçlar katılmış su ile
sulanır ve mavi renkte çiçek açması sağlanır.


Papatya Çiçeği

Papatya baharda çiçek açan bir tür kır bitkisidir. Anthemis ve matricaria diye
iki cinsi ve pek çok türü vardır. Papatya çiçekleri bileşikgillerdendir. Sarı
papatya kenar yaprakları da sarı olan papatya türüdür.
Papatya falı, tutulan niyeti olacak olmayacak diye art arda söylerken,
papatyanın taçyapraklarını birer birer kopararak bakılan faldır.
Kokulu papatya (Anthemis nobilis) çayırlarda, ekinler arasında yaygın, çok
yıllık bir bitkidir. Çiçeklerinin kuvvetlendirici, uyartıcı, ateş ve solucan
düşürücü, adet söktürücü, spazm giderici etkisi vardır. Çay gibi haşlanarak suyu
kullanılır. Midenin ağır çalışması ve zor sindirme hallerinde tavsiye edilir.
Küçük papatya (matricaria chamomilla) bir veya çok yıllık otsu bir bitkidir.
Kuru veya işlenmemiş topraklarda çok yetişir, kuvvetli bir belsem kokusu verir.
Kurutulmuş çiçekleri kaynatılarak kuvvetlendirici ve sindirici içkiler halinde
kullanılır. İt papatyası (Anthemis cotula) çalı görünüşünde çok dallı,
yaprakları çok parçalı, bir yıllık otsu bir bitkidir. Meyveleri çok küçüktür.
Genellikle tarlalarda, kır yerlerde biter. Çok kuvvetli pis bir kokusu
olduğundan, hayvanlar yemez.


Şakayık Çiçeği

Şakayık çiçeğinin ilmi adı olan paeonia, Yunan hekimi Paeon’dan gelir. Homeros’a
göre bu hekim Pluton’un Herakles’ten aldığı yarayı bu bitkiyle tedavi etmiştir.
Şakayık süs bitkisi olarak bahçelerde yetiştirilir. Çok yıllık birçok türü
vardır. En yaygını bahçe şakayığıdır. Şakayık basit veya katmerli beyaz, pembe,
kırmızı veya alaca renklerde çiçek verir. Çin şakayıklarının çiçekleri beyaz,
sarı, pembe, kırmızı renklerde olur. Aynı zamanda çok güzel kokarlar. Ağaç
şakayıkı odunsudur. Gayet yavaş büyür, beyaz, pembemsi, pembe veya kırmızı
renkte çok güzel çiçek açar. Sarı şakayık ağaçsıdır, çiçekleri sarı, erkek
organları taç şeklinde güzel ve büyüktür. Şakayıklar kökten fışkıran sürgünlerle
ürerler, çok dayanıklıdırlar. Her türlü verimli toprakta ve bütün şartlarda
yetişir. Tohumdan yetiştirilen şakayıklar ancak 5 – 6 yıl sonra çiçek açmaya
başlarlar.


Sardunya Çiçeği

Sardunyalar göz alıcı kırmızı yada pembe çiçekleriyle bahçeleri ve balkonları
süsleyen en çok yetiştirilen süs bitkilerindendir. Turnagagasıgiller
familyasının pelargoium cinsinde yer alan bu bitkilerin bilimsel adı leylek
anlamındaki Yunanca pelargos sözcüğünden gelir. Çünkü sivri uçlu ince meyveleri
bir leyleğin gagasını andırı. Afrika’ nın güney kesiminde yabani olarak yetişen
bu bitkiler alımlı çiçeklerinden dolayı dünyanın bir çok ılıman ve sıcak
bölgesine yayılmış ve yüzlerce süs çeşidi geliştirilmiştir. Sardunyalar otsu
yada odunsu yapılı olup son derece dayanıklı bitkilerdir. Yaprakları yuvarlak
yada loplu ve kalındır. Uzunca bir sapın ucunda tek tek değil bir arda açan
çiçekler çeşidine bağlı olarak irili ufaklı demetler oluşturur. Yalın katların
yanı sıra katmerlileri, alacalıları yada fırfırlı yapraklıları da
geliştirilmiştir. Bazı çeşitlerin yapraklarının sık tüylerle kaplı olmasına
karşılık bir bölümü derimsi ve parlaktır. Sakız sardunyası denen bu parlak
yapraklı çeşitler sarkıcı özelliği nedeniyle genellikle balkon çiçekliklerinde
yetiştirilir.
Bol güneşli, iyi akaçlanmış, gevşek toprakları seven sardunyalar çoğunlukla
gövdeden kesilen dal parçalarından yani çelikleme yöntemi ile çoğaltılır. Ayrıca
tohumdan da üretilebilir.


Sarısalkım Çiçeği

Adını salkım biçimindeki parlak sarı çiçeklerinden alan sarısalkımlar (laburnum)
küçük ağaç yada çalı yapısındaki gösterişli bitkilerdir. Mor salkımlar gibi
baklagiller familyasında yer alan sarısalkımlar da süs bitkisi olarak
yetiştirilirler. Bunların sıklıkla park, bahçe ve yol kenarlarına dikilen en
yaygın türlerinden birine altın renkli çiçeklerinden ötürü altın yağmuru adı
verilmiştir. Sarısalkımların gövde ve dalları yeşilimsi gridir ve düzgün bir
kabukla örtülüdür. Gümüş renkli ipeksi tüylerle kaplı kış tomurcukları baharda
açılarak yapraklara dönüşür. Üç yaprakçıktan oluşan bu bileşik yaprakların üst
yüzü parlak altı ipeksi tüylüdür. İçinde yar aldığı familyanın öbür üyeleri gibi
sarısalkımların da kelebek biçiminde çiçekleri vardır.
Sarısalkım çiçekleri bal özü almaya gelen arılar aracılığıyla tozlaşır. Bir
çiçeğe giren arının üzerine dökülen çiçek tozları bu böcek aracığıyla başka bir
sarısalkım çiçeğine taşınırken başka çiçekten gelen arıda bu çiçeğin
tepeciklerine çiçek tozu getirir. Böylece çapraz tozlaşma sonucu döllenen çiçek
meyveye döner. İçinde altı kadar tohum barındıran badıç biçimindeki yassı
meyveler olgunlaştığında patlayarak tohumlarını çevreye saçar. Sarısalkımlar
Avrupa’ nın güney, Asya’ nın batı kesimlerinin yerli bitkisidir.


Şebboy Çiçeği

Sarı ve turuncunun çeşitli tonlarındaki hoş kokulu çiçekleriyle çok sevilen bir
süs bitkisidir. Turpgiller (Brassicaceae) familyasında yer alan bu bitkinin (Cheiranthus
cheiri) yabanilerine daha çok Avrupa’ nın güney kesimindeki çayırlık ve kayalık
alanlarda rastlanır. Başka bir çok ülke gibi Türkiye’ de de yaygın olarak
yetiştirilen şebboyun kahverengimsi hatta kırmızımsı çiçekli çeşitleri de
geliştirilmiştir.
Şebboy, öbür bahçe bitkilerinin çoğundan daha erken çiçeklenen iki yada çok
yıllık bir bitkidir. En iyi akaçlanması uygun serin iklimli yerlerde yetişen
bitki ortalama 50 cm ye kadar boylanır. Dallanmış dik gövdesi şerit biçiminde,
grimsi yeşil, sert yapraklar taşır. Dalların ucunda kümeler oluşturan dört
taçyapraklı çiçekleri vardır. Tümüyle açtığında çevreye baygın bir koku verir.
Şebboy çiçeklerinin kokusu taşıdığı uçucu yağdan ileri gelir. Bu hoş kokulu yağ
parfüm sanayisinde koku verici olarak kullanılır.
Şebboy dik saplı bir süs
bitkisidir ve çok değişik renkte güzel kokulu çiçekleri vardır. İlmi adı
matthiola dır ve turunçgillerdendir. Sarı şebboy, az çok kahverengiyle
karışıktır ve sarı çiçekleri vardır. İlmi adı cheiranhustur.
Bahçe şebboyu (Matthiola incana ve M. Annua), uzun ömürlüdür ve çok yaygın bir
bitkidir. Yetiştirilmesi pek fazla ihtimam istemez. Tohumla üretilir. İlkbaharda
yastıklara ekilir, yazın şaşırtma yapılarak istenilen yere dikilir; yalnız büyük
soğuklarda limonluklara veya camekanlara alınır. Sarı şebboylar bir, iki yada
çok yıllık bitkilerdir; çiçekleri sapların ucunda salkım halindedir. Ilıman
bölgelerde on kadar türü yetişir. En iyi bilinen türü baya sarı şebboydur.
(Cheiranthus cheiri)


Siklamen Çiçeği

Göz alıcı renklere bürünmüş alımlı çiçekleriyle sevilen süs bitkilerinden olan
siklamenlerin doğada 16 türü vardır. Çuha çiçekleriyle aynı familyada yer alan
bu türlerin hepside çok yıllıktır. Siklamenler doğada kendiliğinden yetişen bir
bölümü de evlerimizi süsleyen pembe, beyaz yada kırmızı çiçekli bitkilerdir.
Orta ve Güney Avrupa ile yakın doğunun yerli bitkilerinden olan siklamenlerin
bir bölümü yurdumuzda da çalı diplerinde, ormanlarda ve kaya gölgeliklerinde
kendiliğinden yetişir. Doğada siklamenlerin çoğu ilkbaharın hemen başlarında
yada sonbaharda çiçeklenir. Yaprakları, toprak altındaki yumrulardan çıkarak
toprağın hemen yüzeyinde öbekler oluşturur. Damarlarının çevresi genellikle
beyaz lekeli olan bu yürek biçimli ve derimsi yaprakların arasından
taçyaprakları geriye kıvrılmış uzun saplı çiçekler uzanır. Çiçekler döllendikten
ve meyve oluşumu başladıktan sonra sapları kıvrılıp bükülerek yere doğru eğilir
ve toprağa ulaşır. Böylece toprakla karışan tohumlar çimlenerek yeni bitkiler
oluşturur.
En çok gölgelik yerleri seven siklamenler tohumdan yada yumrulardan üretilir.
Park ve bahçelerde yada saksı bitkisi olarak evlerde yetiştirilir.
Siklamen yumruları doğada bazı hayvanlar, özelliklede yaban domuzları için iyi
bir yiyecek kaynağıdır. Nitekim, yumruları domuzlar tarafından topraktan
kazılarak çıkarıldığı için bu bitkilere halk arasında ‘domur turpu’, ‘domuz
ekmeği’ yada ‘domuz elması’ gibi adlarda verilmiştir.


Sümbül Çiçeği

Sümbül çiçeğinin ismi Farsça da sümbül olarak da bilinir. Genellikle süs için
yetiştirilen çok gösterişli soğanlı bir bitkidir. İlmi adı hyacinthus tur.
Zambakgiller familyasındandır. Sümbül, soğanlı ve otsu bir bitkidir. Sümbül
beğenilen bir süs bitkisidir, görünüşü çok güzel, renkleri değişik ve parlak,
kokusu keskindir. Sümbül erken çiçek açar. Doğu sümbülünün (hyacinthus
orientaris) pek çok çeşidi vardır. Açık havada, yerde veya evlerde saksılarda
yetiştirilebilir. Topraktan çıkarılan soğanı dinlenme devresi süresince 25 °C
‘ye yakın ısıda tutmak uygun olur.
Hoş kokulu çiçekleriyle en sevilen süs bitkilerinden olan sümbüllerin Akdeniz
kıyılarında ve Afrika’ nın tropik kesimlerinde yabani olarak yetişen 30 kadar
türü daha vardır. Yaygın bahçe sümbüllerinin çoğu Yunanistan ve Suriye’ nin yanı
sıra Türkiye’ de kendiliğinden yetişen mor çiçekli bir sümbül türünden elde
edilmiştir. Sümbül çiçekleri tabanda toplanmış ince ve düzgün yaprak demetinin
tam ortasında çıkan bir çiçek sapının ucunda açar. Dik salkımlar oluşturan bu
hoş kokulu ve çansı çiçekler düz yada katmerli mavi, mor, sarı,kırmızı, pembe
yada beyazdır.


Süsen Çiçeği

Süsen soğanlı veya kök saplı iki yada çok yıllık bir süs bitkisidir. Pek çok
melez çeşidi bulunmaktadır. Süsenler basit saplı veya sapları az dallı
bitkilerdir. Yaprakları kınlı ve iki sıralıdır. Çiçekleri iri, kokulu ve güzel
görünüşlüdür. Ilıman bölgelerde yetişir. Bir çok türü vardır. Büyük sarı çiçekli
olan türüne bataklık süseni, melez süsen, cüce süsen v.b. türlerinden
bazılarıdır. Eskiden hekimlikte kullanılan süsenin köksapı güzel kokar bundan
süsen esansı elde edilir. Süsen esansı bazı burun damlalarında kullanılır.
Süsenlerin çiçekleri genellikle düzgün ve göz alıcı renktedir. Çiçek çanağı,
taçyaprağa benzer üç çanakyaprağından meydana gelir. Aynı renkte üç tane çanak
yaprağı vardır. Çanak yapraklarının karşısında, dışa dönük üç tane erkek organ
bulunur. Çiçeğin ortasında, taçyapraklarına benzeyen üç yaprakçık daha vardır.
Erkek organlarının başaklarını saran bu yaprakçıklar yassılarak genişlemiş
tepeciklerdir. Meyvesi üç çenet halinde açılan bir kapsül şeklindedir.


Taflan Çiçeği

Taflan gülgiller familyasından, kışın yapraklarını dökmeyen küçük bir
ağaççıktır. Kuzey İran’ da, Karadeniz’ in doğu kıyılarında ve Balkanlar’ da
kendiliğinden yetişen bu bitki iri, parlak koyu yeşil yapraklarından ötürü park
ve bahçelere süs ve gölge ağacı olarak dikilir. Bazı yörelerde meyveleri taze
yemiş olarak tüketilir. Orman içi gölgelik yerlere, duvar kenarlarına ve nemli
toprakları seven taflan 6 m ye kadar boylanabilir. Baharla birlikte açan beyaz
çiçekleri dik salkımlar oluşturur. Ortadaki kalınca sapın çevresine dizili
olarak gelişen olgunlaştıkça siyaha yakın bir renk alır. Taze taflan yaprakları
suya damıtılarak yatıştırıcı, öksürük kesici ve solunumu uyarıcı olarak
kullanılan bir sıvı hazırlanır.


Yasemin Çiçeği Yasemen

Yaseminler tıpkı lale, sümbül ve gül gibi şiirlere konu olmuş zarif ve hoş
kokulu bir çiçektir. Bir çok ülkede değerli süs bitkileri arasında yer alan
yaseminlerin doğada kendiliğinden yetişen 300 kadar türü vardır. Zeytingiller
familyasının jasminum cinsini oluşturan bu türler sürüngen, tırmanıcı yada dik
çalı yapısındadır. Yasemin sözcüğü batı dillerinde olduğu gibi bizim dilimize de
Farsça yasemen sözcüğünden girmiştir.
Dünyanın tropik ve astropik bölgelerinde yaygın olarak yetişen yaseminler
genellikle beyaz yada sarı, bazıları ise kırmızı çiçekler açan her dem yeşil
yada kışın yapraklarını döken bitkilerdir. Bunların içinde en iyi tanınan tür
adi yasemin bazı yörelerde kışın yapraklarını tümüyle dökerken bazen yarı
yapraklı kalır. Yaz başından güz sonuna kadar çiçek açan bu türün minik, koyu
yeşil yaprakları, hoş kokulu beyaz çiçekleri vardır. Bu zarif ve alımlı çiçekler
beş taçyapraktan oluşur. Kış yasemini denilen tür ise yapraklarını dökmesine
karşın kış boyunca çıplak dallarında hiç eksik olmayan yıldız biçimli altın
sarısı çiçekleriyle çok sevilen bir süs bitkisidir. Yaseminlerin bazı türleri
iklimin uygun olmadığı yörelerde ancak serada yetiştirilebilir. Oysan çoğu kış
mevsimini kolaylıkla açıkta geçirebilir. Yaseminler dal parçalarından çelikleme
yöntemiyle çoğalır. Jasminum officinale gibi bazı türler çevrelerindeki
desteklere kendi başlarına kolaylıkla tırmanabildikleri halde, yere yatık olarak
gelişmemesi için özel desteklere bağlanması yada sardırılması gereken yasemin
türleri de vardır. Kokulu yaseminlerin çiçeklerinden parfüm yapımında
kullanılan, ayrıca sabun ve öbür tuvalet malzemelerine katılan hoş kokulu uçucu
elde edilir. Bu yağa yasemin esansı denir. Ful adıyla da bilinen arap
yasemininin çiçeklerinden ise yasemin çayı denen hoş kokulu bir çay hazırlanır.


Zambak Çiçeği

Birçeneklilerin zambakgiller (Liliaceae) ailesinden bir bitkidir. Zambakların
taç yaprakları sarı, kırmızı, turuncu gibi sıcak renklidir ve üstlerinde siyah
çizgi ya da lekeler bulunur. Zambaklar soğanlı çiçeklerdendir ve bazıları
dallanma noktalarının kutluk altlarında ortaya çıkan çok sayıda soğancıklarla
çoğalırlar. Zambağın büyük olan ve olgunlaştığında altın sarısı çiçek tozlarını
yayan erkek organları çiçeği daha da gösterişli kılar. Liliales ya da
liliiflorae takımının örnek türü olan lilium cinsi bitki bilimsel açıdan çok iyi
tanımlanmıştır ama bu terim benzerlik gösteren daha başka bitkiler için de ortak
ad kullanılmaktadır. Zambak ne çok ne de az gelişmiş olduğu için liliales
takımının tipik cinsidir. Zambak alt çanak yapraklı olan ve bunlardan dıştaki
üçü çanak, içteki üçü de taç bölümünü oluşturan bir çiçek yapısına sahiptir.
Zambakların güzel görünümlerini bu son derece renkli olan çiçek bölümleri
sağlar. Buna karşılık yumurtalığın yerleşimi, çiçeğin geri kalan bölümünü biraz
değiştirir.