SIKLAMEN - TAŞAN KULAĞI (Cyclamen)
Siklamen çiçeği aslında bahçe / balkon bitkilerinden olduğu halde kış boyunca ev süs bitkisi diye satılırlar. Bazı doğal siklamen türlerinin çiçekleri son derece güzel bir kokuya sahip. Belki bu yüzden bizde eski bir adı Buhur-u Meryem. Buhur eskiden güzel koku veren tütsülere denirdi. Siklamen Avrupa'da İran Menekşesi olarak da bilinir. Avrupalılar Anadolu, Orta doğu ve bütün Akdeniz çevresi ülkelerinden aldıkları doğal siklamen türlerini melezleştirerek ve ıslah ederek çok gösterişli birçok siklamen çeşidi geliştirmişler.
Genel Özellikler
Bunlar Myrsinaceae famiyasının Cyclamen cinsi bitkileri olup 23 ana türü, ayrıca süs bitkileri sektörü için geliştirilmiş yüzlerce hibrit ve kültivarları var.
Doğal siklamen türleri
Çiçeklenme zamanı genel olarak sonbahardan ilkbahar ortalarına kadardır; ya devamlı ya da bu zaman içinde belirli bir zaman aralığındadır. Siklamenler ilkbaharda veya yaz başında gündüz süresi fazla uzadığı zamanlarda ve havalar ısındıkça bütün yaşam aktivitelerini durdurarak dinlenme sürecine girerler. Yaz ortasından sonra, gündüz vaktinin kısalmaya devamının arttığı zamanlarda herhangi bir zamanda (temmuz sonundan kasım ayına kadarki dönemde) yeni filizler çıkarmaya başlar ve genelde sonbahardan itibaren çiçeklenirler. Soğuğa dayanıklılıkları türe göre değişir. Bazıları sıfırın altında birkaç derece soğuğa zor dayanırken bazıları -30°C kadar soğuğa dayanır.
Hibritler
1- Florists cyclamen denen gösterişli hibritler. 2- Avrupa bahçeleri için özelleştirilmiş kış soğuklarına dayanıklılar olmak üzere başlıca iki guruptur. Hibritlerin çiçeklenme zamanı ve yaşam döngüsü Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde genelde yukarda anlattığım doğal türlerde olduğu gibidir. Diğer yerlerde ise Florists cyclamen çeşitleri dengesiz davranır (bu konuda aşağıda detaylı bilgi var).
Evde siklamen yetiştirilebilir mi?
Siklamenler nemli ve serin havayı, çok havadar ortamları sever. Süs bitkisi olarak esasen bahçeler, parklar ve balkonlar için uygundur. Bu yüzden ister hibrit ister doğal tür olsun evlerde siklamen yetiştirmek çok zordur. Daima pencere dışında veya balkonda tutmalısınız. Eve sadece haftada bir iki defa, birkaç saatliğine almalısınız. Aksi takdirde evlerde yetiştirilmesi, yaşatılması mümkün değildir. Siz illa evde yetiştirmek istiyorsanız devamlı açık kapı veya açık pencere yakınında, biraz güneş alabilen, özellikle esintili çok havadar bir yerde yaşatabilirsiniz. Bu şartları sağlayamıyorsanız evde hiç denemeyin.
Florists Cyclamen: Saksılık hibrit süs siklamenleri
Eskiden beri Ağustos Nisan ayları arasında saksılarda hediyelik çiçek olarak satılan çeşitli renklerde gösterişli çiçekli siklamenler. Yandaki resimde gördüğünüz en sık rastlanılan örneği. Diğerlerinden farklı olarak yılın her zamanında çiçeklenebiliyorlar. Yani bunlarda yaz uykusu her iklimde söz konusu değildir.
Süs siklamenlerinin yetiştirilmesi, bakımı
Buradaki bakım bilgileri çiçekçilerde satılan gösterişli çiçekli süs siklamenleri içindir. Bunlar dediğim gibi her iklimde yaz uykusuna girmez, dengesiz davranırlar.
En başta dikkat edilecek şeyler: 1- Her yönden devamlı esintiye, ferah hava akımlarına ihtiyaçları var. Bunu sağlamazsanız bozulurlar. Bozulmaları aslında şartlar düzelene kadar uyku sürecine girmektir.
2- Köklerinin rahatsız edimesinden hiç hoşlanmazlar. Dinlenme / uyku sürecine girdiklerinde birkaç hafta toprağı kupkuru tutup o zaman saksı ve toprak değiştirmelisiniz.
Siklamen satın almak: Saksılarda alacaksanız yılın her zamanında alabilirsiniz. Bakımını aşağıdaki bilgiler ışığında yapacaksınız. Sadece yumru alacaksanız, açıkta satılanlar genellikle yabani siklamen oluyor, tavsiye etmem. Özel ambalajında satılan ithal yumru bulabilirseniz bunları temmuz sonunda, ağustosta veya en geç eylül ayı içinde alıp vakit geçirmeden dikmelisiniz. Nasıl dikilir, nasıl toprak ister aşağıda gereken bilgiler var.
Soğuğa dayanıklılıkları: Süs siklamenleri kış soğuklarına pek dayanıklı değilller. Uzun sürmemek şartıyla en fazla -7°C soğuğa dayanırlar. Bu kadar soğukta yapraklar ve tomurcuklar zara görmez, açmış çiçekler zarar görür. Kışın dondurucu soğuk olduğu günlerde kuzeyli yönlerden rüzgar almamalılar.
Güneş ihtiyacı: Ekim sonu Mart sonu arasındaki dönemde günde birkaç saat direkt güneş almalılar. Nisan Eylül arasında ise öğle civarı güneşini asla almamalılar.
Sulama: Hassas bir yol izlemek gerekiyor. Sonbahar serinler başlayana kadar (İstanbulda ekim ayı sonuna kadar) normal bir bitki gibi, toprağı hafiften kurudukça sulayın. Sonbahar serinleri başladığında ise toprak iyice kuruyana kadar sulamayın, suladığınızda ise az su kullanın (saksı içindeki toprağın üst yarısının ıslanacağı kadar miktarda su, veya sadece saksı alt deliklerinden bir iki damla su çıkacak kadar). Bu dönem hassas bir dönem. Siklamen serin havaya adapte olmaya çalışırken fazla sulama tüm yeni filizleri, tomurcukları öldürebilir. Ocak ayının ortasını geçinceye kadar böyle devam edin. Sonrasında ise artık tehlike geçmiştir, yine normal sulamaya dönebilirsiniz ama yine de toprak ıslaksa sulamayın zararı olur.
Dinlendirme: Hangi mevsim olursa olsun, bolca çiçeklenme gösterdikten sonra, ama henüz son çiçekler tükenmediği zaman göreceksiniz ki siklameniniz yorulmuştur ve hiçbir yeni filizlenme göstermiyor, açmamış tomurcuk da kalmamış. O zaman her üç sulamada bir defa besinli su vermelisiniz (genel kullanım özel süs bitkisi besini). Besinli su vermek üç defa yeter. Bu da belki bir iki ay sürer. Sonra üzerinde solmamış çiçek olsa bile sulamayı tamamen bırakmalısınız. Bir ay bekleyin. Yapraklar kurumazsa daha fazla güneşli bir yere koymalısınız. En fazla iki ay yeter. Sonra siklameni sökün, yıkayın, cansız kökleri makasla kesin ve yeniden dikin.
Siklamen yumrusunu tekrar nasıl dikeceğiz? Aşağıdaki gibi toprak hazırlayın. Yumrunun tepe kısmı hafifçe toprak dışında kalacak şeklilde dikin. Yanda resimde gördüğünüz gibi soğan tam dışarda kalacak şekilde dikmek yanlış. Toprak orta nemlilikte olmalı. Dikince sulamayın, toprağın iyice kurumasını bekleyin.
Toprak: Siklamenler bitki besinini her zaman istemiyor yoksa tomurcuklar ve yeni filizler zarar görüp kurur. Onun için kuvvetli besleyici toprak hazırlamalısınız. Gerçek doğal topraklardan humuslu kara toprak en iyi topraktır. Buna koyun gübresi ve ince ponza taşı eklemelisiniz. Ölçüler şöyle:
5 ölçü kara toprak + 3 ölçü ufalanmış eski koyun gübresi + 2 ölçü ince ponza taşı + 1 ölçü dere kumu.
Gerçek toprak bulamazsanız onun yerine humus katkılı özel süs bitkisi toprağı kullanın. Bunda ölçüler şöyle olmalı:
4 ölçü toprak + 3 ölçü ufalanmış eski koyun gübresi + 2 ölçü ince ponza taşı.
Gübre, besin: Doğal gübre yukarda anlattığım gibi en başta toprak karışımına karıştırılmalı. Besin ise, genel amaçlı bitki besininden çiçeklenme döneminin sonunda, bitkinin yorulduğu zaman verilmeli. Üç defa tekrarlamak yeter. Her üç sulamada bir defa, ev süs bitkileri için hazırlanmış genel kullanım sıvı besinden sulama suyuna karıştırın. Daha sonra dinlendirmeniz gerecek.
Yaz bakımı: Yazın pek şiddetli sıcak olmayan bölgelerde, yaz boyunca kuvvetli güneş alamazlarsa süs siklamenleri gelişime çiçeklenmeye devam eder. Bu durumda normal sulamaya devam edin ama bitki besini vermeyin. Çiçekler bitip yeni gelişim göstermediği zaman yukarda anlattığım gibi besin verip sonra bir iki ay dinlendirmelisiniz. Akdeniz ikliminin tam hakim olduğu yerlerde (İzmir, Antalya) ve yazın aşırı sıcakların yaşandığı yerlerde (Mardin, Diyarbakır) süs siklamenleri aynen doğal siklamenler gibi yaz boyunca aktif olamayıp dinlenirler. Kuzey rüzgarlarını alan gölgeli bir yerde toprak tamamen kurudukça sulayarak dinlendirin. Bu sıcak memleketlerde siklamenlerin çiçeklenmeden yorgun düştüğü zaman, yani besin verme zamanı genelde mart ayıdır.
Sonbahar / kış bakımı: Bu konuda yukardaki sulama, güneş ihtiyacı ve kışa dayanıklılık bölümlerini okumalısınız.
Solan çiçekleri koparalım mı? Çiçeklerde tohum oluşumu süs siklamenlerinin gelecek çiçeklenme dönemindeki performansını düşürür. Solan çiçekleri sapların tepelerinden koparın. Saplar ise kendiliğinden kurumalı onlara dokunmayın kalsınlar. Eğer tohuma ihtiyacınız varsa bir tane çiçeğin meyve oluşturmasına izin verin. Her çiçek meyve oluşturmuyor ama mutlaka her on çiçekten biri mutlaka tohum oluşturmak için meyve verir. Bir meyve içinde ortalama 20 kadar tohum oluşur.
Doğal siklamenler ve soğuğa dayanıklı hibrit bahçe siklamenleri
Bunların bakımı, yetiştirilmesi de ayne yukarda anlattığım gibidir. Arada şu farklar var: Bunlar tüm yaz boyunca dinlenirler. Toprak kupkuru oldukça sulamak dışında yazın yapılacak bir şey yok. Saksıda yetiştiriyorsanız yaz boyunca gölgeli ve rüzgarlı bir yerde tutmalısınız. Saksı / toprak değişimini ağustos ayının başında yapmalısınız.
Her tür siklamen üretiminde izlenecek yollar aşağıdaki gibi..
En kolay yolu tohum ile üretmektir.
Tohumları Ağustos ayının başında ekmek lazım. Hepsini genişçe bir saksıya, ortalama 4cm aralıklarla yarım santim gibi derine gömün. Sonra toprağın yüzeyini bozmayacak şekilde ince ince sulayın. Yeri açık havada, kuzey rüzgarları alan gölgeli bir yer olmalı. Güneş ısıtmamalı. Böylece eğer mevsime göre hava sıcaklığı fazla değilse yakında çimlenirler. Yoksa havanın serinlemesini beklerler.
Kasım ayında soğuklar başlayınca kuzey rüzgarları almayan ve güneşli bir yere alın (yine dışarda, açık havada olacak). Ankarada don olaylarından korumak için üstlerine uygun genişlikte şeffaf kapak yapın (sadece ısı sıfırın altına düştüğünde kapalı tutun). Böylece kapağın altında sıfırın altında 7 dereceye kadar zarar görmezler. Daha fazla soğuk zamanlarda geçici olarak içeriye serin bir yere almalısınız.
Kış sonuna kadar yapraklar iyice gelişmiş olur. O zaman çok hafif dozajda suya karıştırılan bitki besininden 10 gün arayla 3 defa defa verin. Sıcaklar başladığında yapraklar kurusa bile toprağı uzun süreli kupkuru bırakmamalısınız. Yaz boyunca kuzey rüzgarları alan güneşin ısıtmadığı bir yerde tutarak ara sıra sulayın. Yaz sonunda iyi bir toprak hazırlayarak yavruları yeniden dikin. Sonbahar serinlerinin başlamasıyla birlikte kuzey rüzgarları alan yerde tutmayın, artık güneş alabilmeliler. Bu kışı da atlatıklarında yine bahar başında bitki besini verin. Artık bundan sonraki bakımları yetişkin siklamenlerdeki gibi yapmalısınız. Bir yaşında veya iki yaşında eğer çiçek açarlarsa çiçekler soldukları zaman tepeden hemen kesin tohum yapmaya güç harcamasınlar genç yumrular zayıf düşmesin.
Çok riskli bir iş. Yumuruların çürüme riski çok kuvvetlidir. Yine de yapmak istiyorsanız bilgi vermek açısından yazıyorum ama tavsiye etmem. Siklamen uyku devresinde iken yapılmalı. Bu devre, özellikle haziran ortasından temmuz başına kadar kesindir. Fakat çiçek meraklılarında genelde Florists cyclamen (ticari süs hibritleri) olup bunların uyku dönemi genelde sadece nisan mayıs ayıdır. Yeterince gelişmiş, en az iri bir ceviz büyüklüğündeki bir siklamen yumrusu, çiçekleri bitip hiçbir gelişme göstermediği ve yaprakların da azaldığı zaman sulaması kesilerek ve önce güneşte bırakılarak yapraklarının kuruması sağlanır. Sonra topraktan söküp köklerine zarar vermeden toprağı giderilir, yıkanır ve iyice kurulanır. Temizlenmiş dezenfekte edilmiş çok keskin bir bıçakla, en üstteki yaprak çıkarma yeri her iki tarafta da kalacak şekilde tam ortadan kesilir. Veya yumru daha geniş ise dört parçaya bile bölebilirsiniz. Her parçada üst yapraklanma kısmı olmalı. Kesince, hiç dokunmada bir saat kadar bekletin kesik yerler biraz kurusun, tamamen değil. Sonra kesik yerlere bahçe sülfürü tozu sürün ve serin, direkt güneş almayan ama bütün gün çok aydınlık olabilen bir yerde 5 10 gün bekletin. Devamında ne yapılacak, yukardaki Siklamen yumrularını yeniden dikmek kısmında yazdıklarımı aynen uygulayacaksınız. Florists cyclamen çeşitleri haziranda uyanabiliyor ona göre dikme zamanına dikkat edin.
Siklamen yumrusunu tekrar nasıl dikeceğiz? Aşağıdaki gibi toprak hazırlayın. Yumrunun tepe kısmı hafifçe toprak dışında kalacak şeklilde dikin. Yanda resimde gördüğünüz gibi soğan tam dışarda kalacak şekilde dikmek yanlış. Toprak orta nemlilikte olmalı. Dikince sulamayın, toprağın iyice kurumasını bekleyin.
Toprak: Siklamenler bitki besinini her zaman istemiyor yoksa tomurcuklar ve yeni filizler zarar görüp kurur. Onun için kuvvetli besleyici toprak hazırlamalısınız. Gerçek doğal topraklardan humuslu kara toprak en iyi topraktır. Buna koyun gübresi ve ince ponza taşı eklemelisiniz. Ölçüler şöyle:
5 ölçü kara toprak + 3 ölçü ufalanmış eski koyun gübresi + 2 ölçü ince ponza taşı + 1 ölçü dere kumu.
Gerçek toprak bulamazsanız onun yerine humus katkılı özel süs bitkisi toprağı kullanın. Bunda ölçüler şöyle olmalı:
4 ölçü toprak + 3 ölçü ufalanmış eski koyun gübresi + 2 ölçü ince ponza taşı.
Gübre, besin: Doğal gübre yukarda anlattığım gibi en başta toprak karışımına karıştırılmalı. Besin ise, genel amaçlı bitki besininden çiçeklenme döneminin sonunda, bitkinin yorulduğu zaman verilmeli. Üç defa tekrarlamak yeter. Her üç sulamada bir defa, ev süs bitkileri için hazırlanmış genel kullanım sıvı besinden sulama suyuna karıştırın. Daha sonra dinlendirmeniz gerecek.
Yaz bakımı: Yazın pek şiddetli sıcak olmayan bölgelerde, yaz boyunca kuvvetli güneş alamazlarsa süs siklamenleri gelişime çiçeklenmeye devam eder. Bu durumda normal sulamaya devam edin ama bitki besini vermeyin. Çiçekler bitip yeni gelişim göstermediği zaman yukarda anlattığım gibi besin verip sonra bir iki ay dinlendirmelisiniz. Akdeniz ikliminin tam hakim olduğu yerlerde (İzmir, Antalya) ve yazın aşırı sıcakların yaşandığı yerlerde (Mardin, Diyarbakır) süs siklamenleri aynen doğal siklamenler gibi yaz boyunca aktif olamayıp dinlenirler. Kuzey rüzgarlarını alan gölgeli bir yerde toprak tamamen kurudukça sulayarak dinlendirin. Bu sıcak memleketlerde siklamenlerin çiçeklenmeden yorgun düştüğü zaman, yani besin verme zamanı genelde mart ayıdır.
Sonbahar / kış bakımı: Bu konuda yukardaki sulama, güneş ihtiyacı ve kışa dayanıklılık bölümlerini okumalısınız.
Solan çiçekleri koparalım mı? Çiçeklerde tohum oluşumu süs siklamenlerinin gelecek çiçeklenme dönemindeki performansını düşürür. Solan çiçekleri sapların tepelerinden koparın. Saplar ise kendiliğinden kurumalı onlara dokunmayın kalsınlar. Eğer tohuma ihtiyacınız varsa bir tane çiçeğin meyve oluşturmasına izin verin. Her çiçek meyve oluşturmuyor ama mutlaka her on çiçekten biri mutlaka tohum oluşturmak için meyve verir. Bir meyve içinde ortalama 20 kadar tohum oluşur.
Doğal siklamenler ve soğuğa dayanıklı hibrit bahçe siklamenleri
Bunların bakımı, yetiştirilmesi de ayne yukarda anlattığım gibidir. Arada şu farklar var: Bunlar tüm yaz boyunca dinlenirler. Toprak kupkuru oldukça sulamak dışında yazın yapılacak bir şey yok. Saksıda yetiştiriyorsanız yaz boyunca gölgeli ve rüzgarlı bir yerde tutmalısınız. Saksı / toprak değişimini ağustos ayının başında yapmalısınız.
Siklamen nasıl çoğaltılır?
Her tür siklamen üretiminde izlenecek yollar aşağıdaki gibi..
En kolay yolu tohum ile üretmektir.
Tohumları Ağustos ayının başında ekmek lazım. Hepsini genişçe bir saksıya, ortalama 4cm aralıklarla yarım santim gibi derine gömün. Sonra toprağın yüzeyini bozmayacak şekilde ince ince sulayın. Yeri açık havada, kuzey rüzgarları alan gölgeli bir yer olmalı. Güneş ısıtmamalı. Böylece eğer mevsime göre hava sıcaklığı fazla değilse yakında çimlenirler. Yoksa havanın serinlemesini beklerler.
Kasım ayında soğuklar başlayınca kuzey rüzgarları almayan ve güneşli bir yere alın (yine dışarda, açık havada olacak). Ankarada don olaylarından korumak için üstlerine uygun genişlikte şeffaf kapak yapın (sadece ısı sıfırın altına düştüğünde kapalı tutun). Böylece kapağın altında sıfırın altında 7 dereceye kadar zarar görmezler. Daha fazla soğuk zamanlarda geçici olarak içeriye serin bir yere almalısınız.
Kış sonuna kadar yapraklar iyice gelişmiş olur. O zaman çok hafif dozajda suya karıştırılan bitki besininden 10 gün arayla 3 defa defa verin. Sıcaklar başladığında yapraklar kurusa bile toprağı uzun süreli kupkuru bırakmamalısınız. Yaz boyunca kuzey rüzgarları alan güneşin ısıtmadığı bir yerde tutarak ara sıra sulayın. Yaz sonunda iyi bir toprak hazırlayarak yavruları yeniden dikin. Sonbahar serinlerinin başlamasıyla birlikte kuzey rüzgarları alan yerde tutmayın, artık güneş alabilmeliler. Bu kışı da atlatıklarında yine bahar başında bitki besini verin. Artık bundan sonraki bakımları yetişkin siklamenlerdeki gibi yapmalısınız. Bir yaşında veya iki yaşında eğer çiçek açarlarsa çiçekler soldukları zaman tepeden hemen kesin tohum yapmaya güç harcamasınlar genç yumrular zayıf düşmesin.
Yumru ile çoğaltmak
Çok riskli bir iş. Yumuruların çürüme riski çok kuvvetlidir. Yine de yapmak istiyorsanız bilgi vermek açısından yazıyorum ama tavsiye etmem. Siklamen uyku devresinde iken yapılmalı. Bu devre, özellikle haziran ortasından temmuz başına kadar kesindir. Fakat çiçek meraklılarında genelde Florists cyclamen (ticari süs hibritleri) olup bunların uyku dönemi genelde sadece nisan mayıs ayıdır. Yeterince gelişmiş, en az iri bir ceviz büyüklüğündeki bir siklamen yumrusu, çiçekleri bitip hiçbir gelişme göstermediği ve yaprakların da azaldığı zaman sulaması kesilerek ve önce güneşte bırakılarak yapraklarının kuruması sağlanır. Sonra topraktan söküp köklerine zarar vermeden toprağı giderilir, yıkanır ve iyice kurulanır. Temizlenmiş dezenfekte edilmiş çok keskin bir bıçakla, en üstteki yaprak çıkarma yeri her iki tarafta da kalacak şekilde tam ortadan kesilir. Veya yumru daha geniş ise dört parçaya bile bölebilirsiniz. Her parçada üst yapraklanma kısmı olmalı. Kesince, hiç dokunmada bir saat kadar bekletin kesik yerler biraz kurusun, tamamen değil. Sonra kesik yerlere bahçe sülfürü tozu sürün ve serin, direkt güneş almayan ama bütün gün çok aydınlık olabilen bir yerde 5 10 gün bekletin. Devamında ne yapılacak, yukardaki Siklamen yumrularını yeniden dikmek kısmında yazdıklarımı aynen uygulayacaksınız. Florists cyclamen çeşitleri haziranda uyanabiliyor ona göre dikme zamanına dikkat edin.
){kind=link}
0 Yorumlar