KÜPE ÇİÇEĞİ (Fuchsia triphylla)

KÜPE ÇİÇEĞİ (Fuchsia triphylla)

Fuchsia cinsi türlerinin çoğunluğu Güney Amerika kıtasına özgüdür. Birkaçı Kuzey Amerika kıtasının güneyinde, Karaibler ve Meksika civarlarında bulunur. Birkaçı da Yeni Zellanda Tahiti arasındaki adalarda. Küpe çiçeğinin dahil olduğu gurup sabit bir tür değil, Onagraceae familyasının Fuchsia cinsi olarak 110 ayrı türden oluşan ortak bir cins adıdır. Çoğunlukla küçük çalı, sonra büyük çalı ve küçük ağaç tiplerinde türlerdir. Büyük ağaç olan tek tür Fuchsia excorticata Yeni Zellanda ya özgü bir küpe çiçeği ağacıdır. 15 metreye kadar uzayabilir.

Küpe çiçeği (Fuchsia triphylla) denince ilk akla gelen çeşitler birkaç türden oluşturulmuş güzel çiçekli hibritlerdir (bunlar binlerce çeşit). Boyları çeşidine ve bakıma göre yarım metre 2 metre arasında değişir. Bazıları sadece yazın, çocu ilkbahardan sonbahar sonuna kadar devamlı çiçek açarlar. Genellikle az güneşli, serin ve çok esintili şartlarda yaşayabilir. Kışın yapraklarını dökerek dinlenirler. Mrs. Popple çeşidi daha fazla güneşe ve sıcağa uyumludur.

Çiçeklerinin katmerli ve katmersiz olmalarına, dallarının dik ve sarkıcı olmalarına göre çeşitleri, soğuğa dayanıklı daimi bahçelik olanı, sıcağa güneşe dayanıklısı, minyatür çiçeklisi, dev çiçeklisi gibi binlerce çeşitleri var. Dilimizdeki bir adı da “Küpeli”dir.

Küpe Çiçeği Yetiştirilmesi ve Bakımı

Kışa dayanıklılıkları: Bunlar sabit bir tür değil, çeşitli hibritler ve kültivarlar oldukları için kesin bir şey söylenemez. Genelde çoğunluk türler kışın -7C derece soğuğa yapraklarını dökerek dayanırlar. Yine de dikkatli olmalısınız. Mesela istanbul da, Samsun da, İzmir de kışa dayanırlar ama emin olamazsınız, onun için kışı kuzeyli rüzgarları almayan yerlerde geçirmelerini sağlayın. Güney Egenin ve Akdeniz bölgesinin kıyı kesimlerinde tehlike yok ama buralarda da yaz sıcaklarına dayanamazlar. Doğal türlerden Fuchsia magellanica kışın -23C soğuğa dayanır. Mrs. Popple kültivarı -12C derece soğuğa dayanır, sıcağa da biraz uyumludur.

İngiltere de orta derece don olaylarına (-15°C, -20°C civarında) dayanıklı binlerce küpe çiçeği çeşitleri türetilmiş (yüzlerce değil, binlerce çeşit). Türkiye de küpe çiçeği pek tutulmuyor. İngilizler çok sever. Öyle ki sırf küpeçiçeği üretimi ve ticareti yapan, başka süs bitkileriyle hiç uğraşmayan pekçok çiçekçi var.

Açık hava ve nem: Temiz havayı, hiç kesilmeyen rüzgârı, nemli havayı sever (havası kuru memleketler bir de yazın fazla sıcak oluyorsa küpe çiçekleri için elverişli değildir). Devamlı açık pencere yakınında iyi hava sirkülasyonu olan bir yer sağlamadıkça ev içinde küpe çiçeği yetiştirmeye kalkışmayın.

Güneş: İdeal yeri doğuya bakan, sabahları; 4 saat güneş alabilen rüzgarlı pencere önü veya duvar dibidir. Ya da akşam son üç saatte direkt güneş alabilmeli. Öğle ortası güneşi alması bir iki çeşidinin dışında küpe çiçeklerine zararlıdır. Bütün gün bol güneşe dayanıklı küpe çiçeği istiyorsanız Mrs. Popple en başta tavsiye ediliyor; hem soğuğa, ağır olmayan donmalara çok dayanıklıdır. Diğerleri rüzgarsız kalmamak kaydıyla aşırı güneşe uyum sağlayabilse de gerektiği gibi serpilemezler. Sıcağı sevmezler. Türkiye de pek tutulmamalarının bir sebebi de küpe çiçeklerinin sıcak yaz günlerinde bozulmaları. Özellikle de rüzgarsız yerlerde sıcağa hiç dayanamazlar. Bir iki tür ve hibrit müstesna.
Toprak: Besleyici, suyu çok iyi süzdüren ve nemliliğini koruyabilen toprak ister. Ağır sıkı topraklarda küpe çiçekleri fazla uzun ömürlü olmaz her an kökler çürüyebilir ölebilir. Gerçek topraklardan humuslu kara toprak en sevdiği topraktır.

Sulama: Sıcak günlerde her gün veya günde iki defa sulamak gerekebilir. Bu, toprağının nem tutup tutmamasına bağlıdır. Kontrolleri daima sabah erkenden yapın toprakta kayda değer bir nem kaybı varsa sabahları sulayın. Akşama doğru tekrar kontrol edin, fazla su kaybı varsa tekrar sulayın sabaha kadar susuz kalmasın. Serin günlerde toprağın biraz daha fazla nem kaybetmesini bekleyin. Aşırı sulamak öldürür. Suladıktan sonra saksı dibinde toplanan suyu boşaltın toprak emmesin. Bunu her süs bitkisinde yapmalısınız. Sıcaklardan yaprakları pörsüdüğü zaman susuz kaldığını düşünmeyin toprağı yeterince nemli ise sulamayın.
Destek çubuğu: Sarkık yetiştirmeyecek iseniz yanına yarım metre kadar bir çubuk dikip dallar uzadıkça bağlayacaksınız.
Bol çiçek açması için: İlkbaharda taze dallar üç boğumlu olduktan sonra tepelerini kırparsanız fazla dallı budaklı olur bu da daha fazla çiçek açmasına sebep olur.
Besin, gübre vermek: Gübreli doğal toprak kullanmamışsanız mayıstan sonbahar serinlikleri başlayana kadar hafif dozajlı özel bitki besinlerinden 15 20 günde bir defa sulama suyuna karıştırın. Nisan sonunda başlamalısınız, sonbahara kadar devam etmelisiniz. Suya karıştırılan genel amaçlı sıvı besinden olmalı.
Budaması: Kış başında tüm dalları uçlardan kesin. Kış sonunda ise bütün ana dalları üstlerinde iki üç filizlenme gözleri kalacak şekilde keserek budayın. İlkbaharda kuvvetlice yeniden büyüyecektir.
Kışı geçirmeleri:Havalar soğuduğunda, 5 derece altında yapraklarını döker baharda yeniden yeşerir. Kışı ısının sıfıra düşmediği bir yerde geçirmelerini sağlamalısınız. Havalar soğuyunca eve almamalısınız. Kışın ortalama 5C derece civarında havadar bir yerde yapraklarını dökerek dinlenmesi bünyeyi güçlendirir, ömrünü uzatır. Genelde -7C derece soğuğa dayanırlar ama bazıları daha hassas olabiliyor. Hangi tür, hangi kültivar olduğunu bilmiyorsanız kışın iyi koruyun.
Yıllık toprak değiştirme: İlkbahar başında yapmalısınız.

Çoğaltılması

İlkbahar başında küpe çiçeğinizin taze gelişen dallarından, en üst kısımdan üç çift yapraklı olarak alın. En alt yaprakları koparmayın hassas dala zarar verirsiniz. Makasla diplerinden kesin. Doğrudan toprağa dikeceksiniz. Açık havada tutmalısınız. Devamlı rüzgar alabilmeli. Güneşin ısıttığı bir yerde olmalı (bahar başı güneşinin pek zararı olmaz, hava çok sıcak gidiyorsa öğle civarı güneşinden koruyun). Birkaç haftada köklenir gelişmeye başlarlar. Birkaç çift yeni yaprak çıkardıklarında tepelerini koparın dallanıp budaklansınlar. Hızlı büyür yazın çiçek açmaya başlarlar.
Yaz aylarında, olgunlaşmış yeni dallarından da köklendirmek mümkün. Doğrudan toprağa dikin. Yeri kuvvetli aydınlık ve rüzgarlı olmalı ama direkt güneş gelmemeli. Yaz ortasında fazla sıcak günlerde denemeyin.

Zararlıları, hastalıkları

Başta örümcek bitler ve mini beyaz sinekler küpe çiçeğinin baş düşmanıdır. Sonra diğer bitki bitleri, kelebek / güve tırtılları. Kuvvetli rüzgar almayan yerlerde her çeşit bitki bitleri küpe çiçeğine musallat olup öldürürler. Tedbir için bitkiyi ve çevresini her gün yıkamalısınız. Bit olmasa bile on yirmi günde bir güzelce ilaçlamalısınız. Bitler küpe çiçeğinin yapraklarına zarar verdikçe peşinden hızla mantar hastalıkları türer. Kurtarmak çok zor olur